کنترل فاز: راهنمای جامع | خرید، نصب و کاربردها

 کنترل فاز، یک دستگاه حفاظتی الکترونیکی ضروری برای حفاظت از تجهیزات الکتریکی سه‌فاز (به ویژه الکتروموتورها) در برابر آسیب‌های ناشی از اختلالات شبکه برق سه‌فاز است. این رله با پایش (مانیتورینگ) مداوم پارامترهای ولتاژ شبکه سه‌فاز (مانند ولتاژ هر فاز، توالی فازها، و تعادل فازها)، از بروز آسیب به تجهیزات جلوگیری می‌کند. اگر کنترل فاز نباشد، مشکلاتی مانند قطع فاز، جابجایی فاز، افت ولتاژ یا افزایش ولتاژ می‌توانند باعث سوختن موتور، خرابی پمپ، یا آسیب به سایر تجهیزات شوند. در این مقاله جامع، با ماهیت، کاربردها، انواع، تنظیمات، اجزا و مزایای کنترل فاز آشنا خواهیم شد. همچنین، نکات مهم برای خرید و نصب این دستگاه حفاظتی را بررسی خواهیم کرد.

کنترل فاز چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

کنترل فاز که گاهی با نام‌های رله کنترل فاز یا رله پایش فاز نیز شناخته می‌شود، یک دستگاه الکترونیکی است که برای نظارت و حفاظت از سیستم‌های الکتریکی سه فاز در برابر مشکلات و اختلالات فازی طراحی شده است. این دستگاه به‌طور مداوم پارامترهای فازی مانند توالی فاز، عدم تقارن فازها، قطع شدن فاز و ولتاژ فازها را بررسی کرده و در صورت تشخیص هر گونه مشکل، با قطع کردن مدار، از آسیب دیدن تجهیزات الکتریکی حساس محافظت می‌کند. به عبارت دیگر، کنترل فاز یک نگهبان الکترونیکی برای سیستم‌های برق سه فاز است.

 

آشنایی با کارکرد کنترل فاز

یک دستگاه حفاظتی است که بر اساس اصول الکترونیکی و با استفاده از سنسورها و مدارهای پیچیده، وضعیت فازهای سیستم سه فاز را بررسی می‌کند. این دستگاه با تشخیص اختلالات فازی، از طریق رله خروجی خود، فرمان قطع مدار را صادر کرده و از تجهیزات الکتریکی حساس محافظت می‌کند. ماهیت اصلی کنترل فاز، جلوگیری از آسیب‌های ناشی از مشکلات فازی مانند چرخش معکوس موتورها، افزایش حرارت و کاهش عمر تجهیزات است. این دستگاه، با پایش مداوم سیستم، از سلامت و کارایی سیستم برق سه فاز اطمینان حاصل می‌کند.

کاربرد کنترل فاز

در طیف گسترده‌ای از کاربردها در صنعت، ساختمان‌ها و تجهیزات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله:

• حفاظت از موتورهای سه فاز: در کارخانجات، پمپ‌ها، بالابرها، کمپرسورها و…
• حفاظت از پمپ‌های سه فاز: در سیستم‌های آبرسانی، تصفیه خانه و…
• حفاظت از کمپرسورهای سه فاز: در سیستم‌های تهویه مطبوع و برودتی
• حفاظت از سیستم‌های تهویه مطبوع: در ساختمان‌های تجاری و اداری
• تابلوهای برق صنعتی: برای حفاظت از کل سیستم برق سه فاز
• سیستم‌های اتوماسیون صنعتی: برای تضمین عملکرد صحیح تجهیزات
• تجهیزات پزشکی حساس: برای حفاظت از تجهیزات حیاتی
• بالابرها و جرثقیل‌ها: برای ایمنی بیشتر در عملکرد این تجهیزات
• ماشین‌آلات صنعتی: در صنایع مختلف

 

قیمت و خرید کنترل فاز از اکتیو تابلو

اگر به دنبال خرید انواع کنترل فاز با کیفیت بالا و قیمت رقابتی هستید، فروشگاه اکتیو تابلو در تهران، خیابان لاله‌زار جنوبی، پاساژ بزرگ نور، طبقه دوم، پلاک 16/1 آماده ارائه محصولات متنوع و خدمات تخصصی به شما مشتریان عزیز می‌باشد.

مشخصات فروشگاه:

• آدرس: تهران، خیابان لاله‌زار جنوبی، پاساژ بزرگ نور، طبقه دوم، پلاک 16/1
• نام فروشگاه: اکتیو تابلو
• شماره تماس: 09199833121

محصولات موجود در اکتیو تابلو:

• کنترل  دیجیتال و آنالوگ
• رله کنترل بار و محافظ تجهیزات صنعتی
• انواع تجهیزات تابلو برق صنعتی
• کنتاکتور و تجهیزات جانبی

چرا اکتیو تابلو؟

• تنوع بالا در محصولات کنترل فاز
• ارائه برندهای معتبر
• قیمت رقابتی و مقرون‌به‌صرفه
• مشاوره تخصصی پیش از خرید
• گارانتی و خدمات پس از فروش

نحوه خرید:

برای اطلاع از قیمت روز و خرید کنترل فاز، می‌توانید با شماره 09199833121 تماس بگیرید یا به صورت حضوری به فروشگاه مراجعه کنید. کارشناسان ما آماده پاسخگویی به سوالات شما و ارائه راهنمایی لازم برای خرید بهترین محصول هستند.

انواع رله کنترل فاز: کدام نوع برای شما مناسب است؟

رله‌های کنترل فازها را می‌توان بر اساس نوع حفاظتی که ارائه می‌دهند، دسته‌بندی کرد. انتخاب نوع مناسب رله کنترل فاز به نیازهای خاص سیستم الکتریکی شما بستگی دارد. در ادامه به بررسی انواع رایج رله کنترل فاز و کاربردهای آنها می‌پردازیم:

رله عدم تعادل فاز: حفاظت در برابر اختلاف ولتاژ

این رله کنترل فاز در صورتی که ولتاژ بین فازها اختلاف قابل توجهی داشته باشد (عدم تقارن ولتاژ)، مدار را قطع می‌کند. عدم تعادل فاز می‌تواند باعث گرم شدن بیش از حد موتور، کاهش عمر مفید آن و همچنین آسیب دیدن سایر تجهیزات متصل شود. این نوع رله، یک حفاظت ضروری برای موتورهای سه فاز به شمار می‌آید.

رله توالی فاز: جلوگیری از چرخش معکوس موتور

این رله کنترل فاز بررسی می‌کند که توالی فازها صحیح باشد (به عنوان مثال، R-S-T به جای R-T-S). توالی فاز اشتباه می‌تواند باعث چرخش معکوس موتور و آسیب دیدن آن شود. این رله، به ویژه در مواردی که جهت چرخش موتور مهم است (مانند پمپ‌ها و بالابرها)، از اهمیت زیادی برخوردار است.

رله افت ولتاژ و افزایش ولتاژ: حفاظت در برابر نوسانات

این رله کنترل فاز که به عنوان رله پایش ولتاژ نیز شناخته می‌شود، در صورتی که ولتاژ از محدوده مجاز (مثلاً 10% ± ولتاژ نامی) خارج شود (افت ولتاژ یا افزایش ولتاژ)، مدار را قطع می‌کند. کاهش یا افزایش بیش از حد ولتاژ می‌تواند به تجهیزات آسیب برساند و باعث کاهش کارایی آنها شود. این رله برای محافظت در برابر نوسانات ولتاژ که به وفور در شبکه‌های برقی رخ می‌دهد، کاربرد دارد.

نکته: بسیاری از رله‌های کنترل فاز موجود در بازار، ترکیبی از این حفاظت‌ها را ارائه می‌دهند (به عنوان مثال، حفاظت در برابر قطع فاز، توالی فاز، و عدم تعادل فاز). در هنگام انتخاب رله کنترل فاز، حتماً به نوع حفاظت‌های ارائه شده توجه کنید و با توجه به نیازهای سیستم الکتریکی خود، رله مناسب را انتخاب کنید.

نحوه تنظیم رله کنترل فاز: راهنمای گام به گام 

بیشتر رله‌های کنترل فاز دارای پیچ‌های تنظیم یا دکمه‌هایی هستند که به کاربر اجازه می‌دهند تا پارامترهای زیر را تنظیم کند:

• تنظیم سطح عدم تقارن فاز: تنظیم مقدار مجاز عدم تقارن برای جلوگیری از قطع بی‌مورد مدار.
• تنظیم محدوده ولتاژ: تعیین حداقل و حداکثر ولتاژ مجاز برای حفاظت از تجهیزات.
• تنظیم تاخیر زمانی: جلوگیری از قطع شدن مدار در نوسانات لحظه‌ای و گذرا.
• تنظیم ریست خودکار یا دستی: انتخاب نحوه بازگشت رله به حالت عادی پس از رفع مشکل.

راهنمای گام به گام (مثال):

1. مطالعه دفترچه راهنما: قبل از هر کاری، دفترچه راهنمای رله کنترل فاز خود را به دقت مطالعه کنید.
2. قطع برق: برق ورودی به تابلو برق را قطع کنید.
3. تنظیم پارامترها: با استفاده از پیچ‌گوشتی یا دکمه‌های تنظیم، پارامترهای مورد نظر را مطابق با نیاز خود تنظیم کنید.
4. وصل برق: برق ورودی را وصل کنید.
5. تست: عملکرد رله را با ایجاد شرایط خطای مصنوعی (مثلاً قطع یک فاز) تست کنید.

اجزای رله کنترل فاز: نگاهی به داخل دستگاه 

یک رله کنترل فاز معمولاً از بخش‌های زیر تشکیل شده است:

• مدار اندازه‌گیری ولتاژ: برای اندازه‌گیری ولتاژ هر فاز و مقایسه آن‌ها.
• مدار تشخیص توالی فاز: برای تعیین ترتیب صحیح فازها.
• میکروکنترلر یا مدار منطقی: برای پردازش اطلاعات و تصمیم‌گیری در مورد قطع یا وصل مدار.
• رله خروجی: برای قطع و وصل مدار تغذیه.
• ترمینال‌های اتصال: برای اتصال به شبکه برق سه‌فاز و بار (تجهیزات).
• نشانگرهای LED: برای نمایش وضعیت رله (نرمال، خطا، نوع خطا).
• پیچ‌های تنظیم یا دکمه‌ها: برای تنظیم پارامترهای حفاظتی.

مزایای استفاده از رله کنترل فاز: ایمنی، حفاظت و صرفه‌جویی 

استفاده از کنترل فاز مزایای زیادی دارد، از جمله:

• حفاظت از تجهیزات: جلوگیری از آسیب دیدن الکتروموتورها و سایر تجهیزات سه‌فاز در برابر مشکلات شبکه برق (قطع فاز، دو فاز شدن، جابجایی فاز، افت ولتاژ، افزایش ولتاژ، عدم تعادل فاز).
• افزایش طول عمر تجهیزات: کاهش استهلاک و افزایش طول عمر مفید تجهیزات با پایش مداوم سیستم.
• کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری: جلوگیری از آسیب دیدن تجهیزات و کاهش هزینه‌های تعمیرات.
• بهبود ایمنی: جلوگیری از حوادث ناشی از عملکرد نادرست تجهیزات برقی.
• جلوگیری از توقف ناگهانی سیستم: با تشخیص زودهنگام مشکلات، از توقف ناگهانی سیستم‌ها جلوگیری می‌کند.
• بهبود پایداری سیستم: جلوگیری از اختلال در عملکرد سیستم‌های سه‌فاز.

خطاهای رله کنترل فاز: چه زمانی و چرا؟

رله کنترل فاز به گونه‌ای طراحی شده است که در صورت بروز هرگونه اختلال در سیستم برق سه فاز، به سرعت عمل کرده و مدار را قطع کند تا از آسیب دیدن تجهیزات الکتریکی جلوگیری شود. در این بخش، به بررسی خطاهای رایجی که توسط رله کنترل فاز تشخیص داده می‌شوند می‌پردازیم:

• قطع یک یا چند فاز (دو فاز شدن)

  قطع یک یا چند فاز یا به اصطلاح دو فاز شدن، یکی از رایج‌ترین خطاهایی است که توسط رله کنترل فاز تشخیص داده می‌شود. این خطا زمانی رخ می‌دهد که یکی یا دو فاز از منبع تغذیه قطع شده و باعث می‌شود موتور یا سایر تجهیزات سه فاز با ولتاژ نامناسب کار کنند و آسیب ببینند.

• جابه‌جایی فازها (توالی فاز اشتباه)

  جابه‌جایی فازها یا توالی فاز اشتباه زمانی اتفاق می‌افتد که ترتیب اتصال فازها (به عنوان مثال، R-S-T) به درستی رعایت نشده باشد. این خطا باعث چرخش معکوس موتور و آسیب دیدن آن می‌شود.

• کاهش ولتاژ بیش از حد مجاز (افت ولتاژ)

  کاهش ولتاژ بیش از حد مجاز یا افت ولتاژ زمانی رخ می‌دهد که ولتاژ سیستم برق از مقدار تعیین شده کمتر شود. این امر می‌تواند به دلیل مشکلات در شبکه برق یا بار زیاد روی شبکه رخ دهد و باعث آسیب دیدن تجهیزات الکتریکی شود.

• افزایش ولتاژ بیش از حد مجاز

  افزایش ولتاژ بیش از حد مجاز زمانی اتفاق می‌افتد که ولتاژ سیستم برق از مقدار تعیین شده بیشتر شود. این خطا می‌تواند به دلیل نوسانات شبکه برق یا مشکلات در سیستم توزیع رخ دهد و باعث آسیب دیدن تجهیزات الکتریکی شود.

• عدم تعادل ولتاژ فازها (اختلاف ولتاژ زیاد بین فازها)

  عدم تعادل ولتاژ فازها یا اختلاف ولتاژ زیاد بین فازها زمانی رخ می‌دهد که ولتاژ بین فازها به طور قابل توجهی متفاوت باشد. این خطا باعث افزایش جریان در سیم‌پیچ‌های موتور و گرم شدن بیش از حد آن می‌شود.

• وجود ریپل بیش از حد در شبکه برق

  وجود ریپل بیش از حد در شبکه برق می‌تواند باعث عملکرد نادرست کنترل فاز و همچنین آسیب به تجهیزات حساس الکترونیکی شود. این خطا بیشتر در سیستم‌هایی با منابع تغذیه ناپایدار رخ می‌دهد.

• افزایش بیش از حد دما

  افزایش بیش از حد دما در داخل رله کنترل فاز می‌تواند باعث عملکرد نادرست یا خرابی دستگاه شود. برخی از رله‌های کنترل فاز دارای سیستم محافظت در برابر افزایش دما هستند.

نتیجه‌گیری:
کنترل فاز ابزاری ضروری برای حفظ سلامت و کارایی سیستم‌های الکتریکی سه فاز است. با خرید، نصب و تنظیم صحیح این دستگاه حفاظتی، می‌توانید از آسیب دیدن تجهیزات خود در برابر مشکلات فازی جلوگیری کرده و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش دهید.